ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΝΑΞΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 2009

Το 2009 υπήρξε μια χρονιά…ιστορικής σημασίας για το Ιστορικό Αρχείο. Η υπόσχεση και οι ενέργειες του Δήμου Νάξου το 2004 για παραχώρηση στο Αρχείο αιθουσών στο ανακαινισμένο κτίριο της σχολής των Ουρσουλινών στο Κάστρο της Νάξου έγιναν πραγματικότητα τους τελευταίους έξι μήνες. Η επί δεκαετίες παραμονή του Αρχείου στο πατάρι του Αρχαιολογικού Μουσείου, όπου τόσο το προσωπικό όσο και το πολύτιμο υλικό του έδιναν κυριολεκτικά μάχη με την έλλειψη χώρου, συντήρησης, μόνωσης και θέρμανσης αποτελεί πλέον παρελθόν.

Το Ιστορικό Αρχείο διαθέτει τώρα δύο αίθουσες, μία η οποία φιλοξενεί το κυρίως σώμα του αρχειακού υλικού (συμβολαιογράφοι, αρχείο εφημερίδων, αρχεία κοινοτήτων, βιβλιοθήκη κλπ.) και μία όπου στεγάζονται τα γραφεία των υπαλλήλων και το αναγνωστήριο καθώς και το αρχείο των περιοδικών και των ιδιωτικών συλλογών.

Όσον αφορά τις εργασίες του Αρχείου κατά το 2009, αυτές συνοψίζονται στα εξής:

• Συνεχίστηκε η ταξινόμηση των αρχείων των ειρηνοδικείων Νάξου, Τραγαίας και Αμοργού έως το έτος 1869 καθώς και η κατάρτιση σχετικών καταλόγων και χρονολογικών ευρετηρίων.
• Μηχανογραφήθηκαν (σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Επιστημών του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών) και διατίθενται μαζί με επιπλέον πληροφοριακό υλικό σε ψηφιακό δίσκο τα μητρώα αρρένων όλης της Νάξου του έτους 1879.
• Με τη συνεργασία των Δήμων Νάξου και Δρυμαλίας, διοργανώθηκε έκθεση με θέμα «Ναξιώτικες Ρεκλάμες: σκηνές από τη ζωή του νησιού στις διαφημίσεις του τοπικού Τύπου»: 170 διαφημίσεις από 15 ναξιακές εφημερίδες της περιόδου 1892-1979 εκτέθηκαν για 10 μέρες (25/5-3/6) στο δημαρχείο της Χώρας και το υπόλοιπο καλοκαίρι περιόδευσαν στην ορεινή Νάξο. Υπάρχει σκέψη δημιουργίας ψηφιακού δίσκου ή λευκώματος με το περιεχόμενο της έκθεσης καθώς και επαναδιοργάνωσής της μετά από αίτημα πολλών σχολείων που δεν πρόλαβαν να την επισκεφθούν.
• Παρέμβαση στο Σκαδό, όπου με τη συμπαράσταση του προέδρου της κοινότητας το Ιστορικό Αρχείο (Μ. Κοκολάκης) προχώρησε σε αποκατάσταση και οργάνωση του κοινοτικού αρχείου. Συγκροτήθηκε προπολεμικό αρχείο (1914-1944), αρχείο της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου (1945-1974) και τακτοποιήθηκε το υπόλοιπο υλικό (δημοτολόγια, κοινοτικά βιβλία κλπ.). Για την ενέργεια αυτή και την ανάγκη ανάληψης δράσης για τη διάσωση του συγκεκριμένου αρχείου ενημερώθηκαν εγγράφως τόσο ο Δήμος Δρυμαλίας όσο και ο Δήμος Νάξου.
• Το Αρχείο της Νάξου ξεκίνησε (και σύντομα θα ολοκληρώσει) την λεπτομερή μηχανογράφηση όλων των ευρετηρίων και καταλόγων με τα περιεχόμενά του με σκοπό την ευκολότερη και αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση του κοινού και προκειμένου για τη μεταγενέστερη δημιουργία ιστοσελίδας. Ο επισκέπτης του Αρχείου μπορεί πλέον, χρησιμοποιώντας τον υπολογιστή που διατίθεται για τους αναγνώστες, να αναζητήσει υλικό στους καταλόγους με τα βιβλία της βιβλιοθήκης μας (συμπεριλαμβάνεται και η βιβλιοθήκη του Π.Ο.Ν.), με τα περιεχόμενα περιοδικών («Ναξιακά», «Απεραθίτικα», «Φλέα» κ.α.) και συγκεντρωτικών εκδόσεων (π.χ. συνέδρια), με τις εφημερίδες και τα περιοδικά (αναλυτική παράθεση φύλλων και τευχών ανά έτος) που διαθέτει το Αρχείο της Νάξου.
• Ολοκληρώθηκε η ταξινόμηση και καταλογογράφηση των 250 εγγράφων της συλλογής του Αρχείου μας «Θεοκτίστη Βελάστη».

Το Αρχείο ευχαριστεί και πάλι το Δήμο Νάξου για την παραχώρηση νέων εγκαταστάσεων στην υπηρεσία μας και για τη βοήθεια μεταφοράς της εκεί καθώς και το Δήμο Δρυμαλίας για τη συνεισφορά του τόσο στη διοργάνωση της έκθεσης «Ναξιώτικες Ρεκλάμες» όσο και στην επίλυση διάφορων πρακτικών θεμάτων που δύσκολα αντιμετωπίζονται από το υπάρχον προσωπικό του ενός ατόμου που αριθμεί το Αρχείο. Ευχαριστούμε και φέτος τους εκδότες, φορείς, συλλόγους και συγγραφείς που πρόσφεραν περιοδικά, εφημερίδες και βιβλία καθώς επίσης τους κ. Γιώργο Μανωλά, τον κ. Ερρίκο Δελλαρόκκα, την κ. Έλενα Δελλαρόκκα , την κ. Β. Δημητροκάλη και τον π. Μανώλη Ρεμούνδο για το αρχειακό υλικό (έντυπο και ηλεκτρονικό) που δώρισαν στην υπηρεσία μας.

Στα αρνητικά σημεία αυτής της χρονιάς σημειώνεται για άλλη μια φορά η έλλειψη επαρκούς προσωπικού που θα έδινε στο Αρχείο της Νάξου τη δυνατότητα να εμπλουτίσει και να επεκτείνει τις επιστημονικές και πολιτιστικές δραστηριότητές του. Με την αποχώρησή του τον Αύγουστο, ο πρώην προϊστάμενος του Αρχείου κ. Μιχάλης Κοκολάκης άφησε ένα εξαιρετικά δυσαναπλήρωτο -από πολλές απόψεις- κενό το οποίο προσπαθεί να καλύψει η μοναδική υπάλληλος που έμεινε, κ. Μαρία Παπαγιάννη.

Με την ευκαιρία, πάντως, μιας τόσο αξιόλογης αναβάθμισης όσο η απόκτηση αξιοπρεπών συνθηκών στέγασης, οφείλουμε να υπενθυμίσουμε ότι σκοπός του Αρχείου παραμένει η διάσωση, συντήρηση, επεξεργασία και ανάδειξη κάθε τεκμηρίου που συνθέτει την ιστορική και πολιτισμική μνήμη της Νάξου. Οφείλουμε, όμως, και να παρατηρήσουμε πόσο σπάνια κατατίθεται νέο υλικό στο Ιστορικό Αρχείο της Νάξου. Για το φαινόμενο αυτό ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό η έλλειψη ενημέρωσης του ευρύτερου κοινού (και γι’ αυτό υπάρχει πρόθεση να προχωρήσουμε σε ενημερωτικές ενέργειες μέσα στο 2010). Ο περισσότερος κόσμος δε γνωρίζει καν την ύπαρξη της υπηρεσίας. Δε γνωρίζει ότι το Ιστορικό Αρχείο είναι ένα είδος «μουσείου εγγράφων» που αφορά πρώτα απ’ όλα τους Ναξιώτες, δίνοντάς τους την ευκαιρία να μελετήσουν, να θαυμάσουν και να αφήσουν το υλικό του να τους ταξιδέψει σε μέρη της μνήμης θαυμαστά. Δεν είναι όμως μόνο θέμα πληροφόρησης. Συχνά, ο εντοπισμός και η διάσωση πολύτιμων τεκμηρίων είναι ένας αγώνας όχι μόνο ενάντια στο χρόνο και στις –συχνά- κακές συνθήκες φύλαξης αλλά και ενάντια στην απροθυμία φορέων κι ιδιωτών να εμπιστευτούν μια υπηρεσία που, όπως φανερώνει και το όνομά της ακόμη, είναι δια νόμου αρμόδια για τη φύλαξη αρχειακού υλικού ιστορικής αξίας. Αποτέλεσμα; Η Νάξος κρατάει ακόμη μεγάλο μέρος της ιστορίας της κρυμμένο ή παρατημένο σε υπόγεια, αποθήκες και σεντούκια. Το Ιστορικό Αρχείο και το έργο του δεν είναι υπόθεση μόνο υπουργείων και απρόσωπων φορέων αλλά και της τοπικής κοινωνίας και του κάθε Ναξιώτη ξεχωριστά. Θα είναι πραγματικά λυπηρό και όχι άξιο ενός τόπου με τόσο πλούσιο ιστορικό και πολιτισμικό παρελθόν να μείνουν οι δυνατότητες και οι προοπτικές του Ιστορικού του Αρχείου προσωπικό όραμα και φιλοδοξία των εκάστοτε υπαλλήλων του.